Mediacja staje się w Polsce coraz bardziej popularna. Sądy, radcowie prawni i adwokaci często do niej zachęcają. Klienci pytają mnie głównie o to:
- czy mediacja przed rozwodem jest obowiązkowa
- ile kosztuje mediacja rozwodowa
- ile trwa mediacja rozwodowa
- czy sąd może zmusić do mediacji
- kto to jest mediator.
Mediacja jest możliwa w wielu sprawach – np. rodzinnych, rozwodowych, pracowniczych, gospodarczych, a nawet karnych. Jest to metoda rozwiązywania sporów, w której skłócone strony, przy udziale osoby trzeciej (mediatora), mają szansę się wzajemnie skomunikować i znaleźć sposób na rozwiązanie swojego problemu. Często mówi się, że „w mediacji nie ma przegranych, są tylko zwycięzcy”, a także „lepiej godzić niż się sądzić”.
Mediacja rozwodowa – po co mi ona?
Coraz częściej można spotkać się z mediacją w sprawach o rozwód, ponieważ w takim procesie sądowym może pojawić się niezliczona ilość kwestii spornych – począwszy od tego, czy w ogóle ma dojść do rozwodu, a jeśli tak, to czy z orzekaniem o winie któregoś z małżonków, czy bez orzekania o winie, a kończąc na kwestiach dotyczących małoletnich dzieci, takich jak wysokość alimentów, sposób sprawowania władzy rodzicielskiej, częstotliwość kontaktów z dzieckiem itd. Tutaj przeczytasz o tym, jak wziąć rozwód krok po kroku.
Zawsze zachęcamy klientów do rozważenia mediacji rozwodowej, jako najprostszej, najtańszej i najszybszej metody rozwiązania sporu. Gabinet mediatora to nie sala sądowa i w takiej bardziej przyjaznej atmosferze łatwiej dojść do porozumienia. Nie w każdym przypadku i nie na każdym etapie sprawy jest to jednak możliwe. Czasem negatywne emocje są już tak bardzo silne, że żadna ze stron nie chce ustąpić. Warto pamiętać, że do mediacji rozwodowej można podejść także w późniejszej fazie procesu rozwodowego. Niekiedy małżonkowie mają już dosyć wielomiesięcznej batalii i z większą ufnością zaczynają patrzeć w stronę mediacji. Poza tym trzeba jasno powiedzieć – zawsze warto porozmawiać spokojnie na neutralnym gruncie, szczególnie w sprawie o rozwód.
W mediacji nie ma przegranych, są tylko zwycięzcy. Lepiej godzić niż się sądzić.
Mediacja jest dobrowolna i poufna
Główną zasadą mediacji jest dobrowolność – nikt nie może być do mediacji zmuszony. Mediacja nigdy nie jest obowiązkowa. Na każdym etapie takiego postępowania można z niego zrezygnować – nie jest konieczna wtedy zgoda drugiej strony. Po prostu, aby moc się spokojnie dogadywać, wszyscy muszą tego chcieć. Jeśli więc nagle coś Ci się nie spodoba, nie będziesz czuć się komfortowo, to możesz powiedzieć, że dalej nie kontynuujesz rozmów, a mediacja wtedy się kończy.
Postępowanie mediacyjne jest poufne – mediator jest zobowiązany prawnie do zachowania w tajemnicy wszystkich kwestii, o których się dowiedział w trakcie mediacji. Nie bój się więc, że później będzie on zeznawał przed sądem o waszych negocjacjach, jeśli nie dojdziecie do porozumienia. Również uczestnicy mediacji nie mogą się powoływać przed sądem na ustalenia i twierdzenia, które zapadły w trakcie negocjacji. Mediator może być przesłuchany tylko wtedy, gdy wszystkie strony mediacji się na to zgodzą.
Kto to jest mediator
Mediator ma pomóc skłóconym osobom w dojściu do porozumienia. Nie jest on sędzią, nie wydaje wyroku. Mediator przyjmuje strony poza salą sądową (np. w swojej kancelarii, gabinecie). Można z jego pomocą podpisać ugodę, która po późniejszym zatwierdzeniu przez sąd będzie miała walor ugody zawartej przed sądem. Tzw. stały mediator musi spełniać wymogi ustawowe:
- pełna zdolność do czynności prawnych,
- pełnia praw publicznych,
- wiedza i umiejętności z zakresu prowadzenia mediacji,
- znajomość języka polskiego,
- ukończony 26. rok życia.
Stały mediator dodatkowo nie może być prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe i musi być wpisany na listę stałych mediatorów, która jest prowadzona przez prezesa sądu okręgowego.
Mediator nie jest sędzią, nie wydaje wyroku. Przyjmuje strony poza salą sądową. Zachowuje neutralność i jest bezstronny.
Mediator jest neutralny i bezstronny
Mediator zachowuje neutralność – oznacza to, że nie podsuwa on konkretnego rozwiązania. Pomaga natomiast w samodzielnym podjęciu decyzji i rozwiązaniu sporu przez skonfliktowane strony. Osoba mediatora ma raczej pomóc w samodzielnym podjęciu decyzji przez strony konfliktu. Na waszą wyraźną prośbę mediator może przedstawić pewne rozwiązania, ale jego zadaniem jest raczej skonkretyzowanie waszych pomysłów.
Mediator jest osobą bezstronną. Jest on obiektywny i nie opowiada się po żadnej stronie. Uczestnicy mediacji są równo traktowani. W trakcie mediacji wszyscy powinni odnosić się do siebie z szacunkiem i być wysłuchani.
Obowiązkowa mediacja przed rozwodem 2024
Od kilku lat pojawiają się informację o tym, że mediacja będzie obowiązkowa przed rozwodem. Aktualnie nie istnieje jeszcze taki przymus, ale nie wiadomo, jak będzie w przyszłości. Mediacja rozwodowa jest nadal dobrowolna i nie ma obowiązku się na nią godzić ani przed rozwodem, ani w trakcie sprawy sądowej.
Do porozumienia między małżonkami w zakresie tego, jak będzie wyglądał rozwód, może dojść jeszcze przed skierowaniem pozwu do sądu, jeśli małżonkowie wyrażą wspólnie taką wolę. Warto wtedy wybrać wspólnie osobę mediatora (np. z listy umieszczanej na stronach internetowych sądów okręgowych – tu przykładowo znajdziesz listę stałych mediatorów przy Sądzie Okręgowym w Katowicach) i zawrzeć z nim umowę o mediację. Możecie wtedy postarać się na neutralnym gruncie ustalić warunki rozwodu, w tym również kwestie dotyczące waszych dzieci – wysokość alimentów, częstotliwość kontaktów oraz sposób sprawowania władzy rodzicielskiej. Takie porozumienie spowoduje, że sprawa o rozwód w sądzie będzie miała szansę trwać krótko, a wy unikniecie kłótni przed sądem. Może się też okazać, że posiedzenie mediacyjne podziała na was na tyle pozytywnie, że postanowicie jeszcze zawalczyć o wasze małżeństwo. Mediacja nie jest oczywiście specjalistyczną terapią dla małżeństw, ale może wam pozwolić posłuchać drugiej strony, wspólnie się zastanowić nad przyszłością po rozwodzie i podjąć decyzję, czy faktycznie rozwód jest tym, czego wam potrzeba.
Z mediatorem można zawrzeć umowę o mediację przed skierowaniem do sądu pozwu o rozwód. Można wtedy na neutralnym gruncie ustalić warunki rozwodu.
Mediacja rozwodowa w trakcie sprawy sądowej
Sąd w sprawie o rozwód ma możliwość skierowania was do mediacji bez waszego wniosku. Ma to miejsce przede wszystkim wtedy, gdy istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa. To sąd decyduje o tym, czy takie widoki istnieją, a to na podstawie całokształtu waszych twierdzeń w pozwie i w odpowiedzi na pozew lub po wysłuchaniu was. Sąd może również skierować małżonków do mediatora w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii (np. alimenty, władza rodzicielska, kontakty z dzieckiem).
Trzeba pamiętać, że mediacja podczas sprawy rozwodowej nadal jest dobrowolna. Oznacza to, że nawet jeśli sąd postanowi o skierowaniu was do mediacji, każde z małżonków może na nią nie wyrazić zgody. Mediacja się wówczas nie odbywa. Warto jednak pamiętać, że sąd może podjąć decyzję na posiedzeniu niejawnym – zostanie wam wtedy doręczony odpis takiego postanowienia z informacją, że w ciągu 7. dni można zgłosić sprzeciw. Jeśli w tym terminie poinformujesz sąd o tym, że nie zgadzasz się na mediację, to mediacja się nie odbędzie.
Nawet jeśli sąd postanowi o skierowaniu was do mediacji, każde z małżonków może na nią nie wyrazić zgody.
W sprawie rozwodowej możliwe jest skierowanie do mediacji (przez sąd lub na wniosek stron) na każdym etapie jej trwania. Dopuszczalna jest również sytuacja, w której mediacja odbędzie się dwukrotnie – jeśli pierwsza nie przyniesie rezultatu, a jednak pojawi się później szansa na uzyskanie porozumienia, to sąd dopuści kolejną mediację.
Czy mój radca prawny lub adwokat może brać udział w mediacji?
W mediacji rozwodowej może brać udział także twój pełnomocnik – radca prawny lub adwokat. Zazwyczaj to mediator sugeruje, czy pełnomocnik powinien brać udział w posiedzeniu mediacyjnym. Zdarza się, że pierwsze spotkanie u mediatora odbywa się bez pełnomocników – pojawiają się oni na kolejnym posiedzeniu mediacyjnym. Jednak jeśli będziesz chciał, aby twój prawnik ci towarzyszył, to mediator na pewno się na to zgodzi. Pamiętaj jednak o tym, aby nie podpisywać ugody mediacyjnej bez skontaktowania się wcześniej z twoim radcą prawnym lub adwokatem. Tutaj przeczytasz o tym, czy do sprawy rozwodowej potrzebny jest prawnik.
Czy mediacja rozwodowa oznacza chęć ratowania małżeństwa?
Zgoda na mediację nie oznacza automatycznie, że chcesz ratować swój związek małżeńskim. Jeśli istnieją widoki na ratowanie małżeństwa, to oczywiście mediacja może zakończyć się porozumieniem i pogodzeniem się stron oraz cofnięciem pozwu rozwodowego. Małżonkowie mogą być natomiast pewni tego, że chcą się rozwieść, ale nie mogą uzyskać porozumienia w ważnych sprawach wspólnego małoletniego dziecka lub w kwestii orzekania o winie za rozkład pożycia małżeńskiego. Wtedy w mediacji będziecie poruszali te kwestie, a nie to, czy chcecie do siebie wrócić i ratować małżeństwo.
Czy ugoda mediacyjna zastępuje wyrok rozwodowy?
Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód jest możliwe wyłącznie na mocy wyroku sądowego. Nie możesz więc się rozwieść, podpisując z małżonkiem ugodę u mediatora. Wasza ugoda rozwodowa to zwykle lista uzgodnień, która często przyjmuje postać tzw. rodzinnego planu wychowawczego. Taki dokument podpisany przez was przed stałym mediatorem stanowi dla sądu jedynie pewien drogowskaz. Jeśli sąd uzna, że taka ugoda jest zgodna z prawem, z zasadami współżycia społecznego, z dobrem wspólnego małoletniego dziecka małżonków i nie prowadzi do obejścia prawa, wówczas weźmie pod uwagę wasze ustalenia przy wydawaniu wyroku. Sądy co do zasady liczą się z uzgodnieniami małżonków, nie chcąc ich konfliktować, gdy doszli w końcu do porozumienia. Nie oznacza to jednak, że każdy wasz pomysł, spisany przed mediatorem znajdzie zrozumienie. Sąd może przykładowo uznać, że piecza naprzemienna nad dzieckiem nie jest w danej sytuacji zgodna z dobrem dziecka. To samo dotyczy częstotliwości kontaktów z dzieckiem lub wysokości alimentów. Sąd może bowiem uznać, że kwota alimentów jest zbyt niska – zdarza się to rzadko i raczej w przypadku rażąco niskich alimentów, ale trzeba o tym pamiętać.
Ugoda mediacyjna nie zastępuje wyroku rozwodowego. Stanowi ona dla sądu jedynie pewien drogowskaz.
Ile kosztuje mediacja rozwodowa?
Klienci często zastanawiają się ile kosztuje mediacja rozwodowa. Jest ona co do zasady odpłatna. Jeśli do mediatora kieruje cię sąd, to koszt pierwszego posiedzenia mediacyjnego wynosi 150 zł, a każdego następnego – 100 zł. Wynagrodzenie za całość mediacji nie może przekroczyć 450 zł. W sprawach rozwodowych mają miejsce zazwyczaj 2-3 posiedzenia. Dodatkowo mediator ma prawo do zwrotu wydatków (np. koszty korespondencji do 30 zł, koszty dojazdu, koszty wynajmu pomieszczenia niezbędnego do przeprowadzenia mediacji do 70 zł za każde posiedzenie). Gdy strony ostatecznie nie przystąpią do mediacji, to mediator ma prawo do zwrotu poniesionych wydatków do 70 zł. Jeśli mediator jest płatnikiem podatku VAT, to ma prawo doliczenia tego podatku do wynagrodzenia. Wszystkie te koszty pobierać będzie od was mediator – to z nim się rozliczacie. Każdy z małżonków płaci połowę kosztów, chyba że inaczej ustalicie.
Mediacja rozwodowa jest odpłatna. Rozliczacie się bezpośrednio z mediatorem. Każda ze stron płaci połowę kosztów, chyba że inaczej ustalicie.
Koszty mediacji rozwodowej mogą wyglądać inaczej, jeśli wybieracie się na nią sami – poza postępowaniem sądowym. Wówczas mediator podaje wam wysokość wynagrodzenia za jego usługi – koszty ustalone są ostatecznie w umowie. Zazwyczaj są one wyższe od tych, które są stosowane podczas kierowania na mediację przez sąd.
Ile trwa mediacja rozwodowa?
A ile trwa mediacja rozwodowa? Czy znacznie przedłuża ona całe postępowanie sądowe? Mediacja wyznaczona przez sąd powinna się zakończyć zazwyczaj w okresie 2-3 miesięcy. Wszystko zależy od ilości spotkań z mediatorem i tego, jak dużo będziecie potrzebowali czasu na dojście do porozumienia. W sprawach o rozwód odbywają się najczęściej 2-3 spotkania z mediatorem, a cała procedura trwa średnio kilka tygodni. Jeśli mediacja zakończy się wcześniej niż w terminie wskazanym przez sąd, to mediator poinformuje o tym sędziego, który podejmie dalsze czynności.
